Członkowie zarządu spółek kapitałowych mogą być w pewnych sytuacjach odpowiedzialni za długi spółki. Kiedy można dochodzić od nich swoich roszczeń wobec spółki?
Bezskuteczność egzekucji wobec spółki podstawą odpowiedzialności członków zarządu
Jak wynika z art. 299 Kodeksu spółek handlowych członkowie zarządu spółki odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna.
Oznacza to, że w pierwszej kolejności wierzyciel posiadający wierzytelności wobec danej spółki z .o.o. powinien dochodzić swoich roszczeń wobec samej spółki. Po uzyskaniu tytułu wykonawczego (np. wyroku sądu, nakazu zapłaty), wierzyciel może zwrócić się do komornika z wnioskiem o wszczęcie egzekucji. Jeżeli prowadzenie egzekucji jest bezcelowe, ponieważ spółka nie posiada żadnego majątku, z którego wierzyciel mógłby się zaspokoić, wówczas komornik może stwierdzić bezskuteczność egzekucji.
W orzecznictwie podkreśla się jednak, że aby stwierdzić bezskuteczność egzekucji, nie jest konieczne stwierdzenie bezskuteczności egzekucji przez komornika, a nawet samo wszczęcie egzekucji. Fakt nieposiadania przez spółkę majątku można wykazywać także innymi dowodami, np. bilansem spółki (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 czerwca 2003 r., V CKN 416/01).
Co do zasady, dopiero w wyniku stwierdzenia bezskuteczności egzekucji wobec spółki z o.o. możliwe jest pociągnięcie do odpowiedzialności za długi spółki z .o.o. członków zarządu. Będzie to jednak wymagać kolejnego powództwa, tym razem przeciwko członkom zarządu.
Członkowie zarządu mogą bronić się przed takim powództwem, wskazując m.in. że w odpowiednim czasie złożony został wniosek o ogłoszenie upadłości albo że niezgłoszenie takiego wniosku nie nastąpiło z ich winy.
Odpowiedzialność odszkodowawcza członka zarządu za niezłożenie wniosku o upadłość
Odrębny rodzaj odpowiedzialności uregulowany został w art. 21 ustawy prawo upadłościowe. Członkowie zarządu spółki z o.o., jako osoby uprawnione do prowadzenia spraw spółki oraz jej reprezentacji, zobowiązane są do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni (do niedawna było to 14 dni) od momentu, w którym powstała podstawa do złożenia takiego wniosku, tj. od momentu, od którego spółkę można uznać za niewypłacalną. Uznanie spółki za niewypłacalną następuje przede wszystkim w sytuacji, kiedy spółka utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (jeżeli opóźnienie przekracza 3 miesiące), a także kiedy zobowiązania pieniężne spółki przekraczają wartość jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
Jeżeli zatem spółka z .o.o. posiada wymagalne zobowiązania pieniężne, których nie reguluje od ponad 3 miesięcy, może wystąpić podstawa do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez członków zarządu. Wierzyciele spółki, którzy doznali szkody w wyniku niezłożenia takiego wniosku przez członków zarządu, mogą dochodzić od członków zarządu odszkodowania za poniesioną w związku z tym szkodę. Odpowiedzialność członków zarządu opiera się na zasadzie winy, a zatem to do wierzyciela należy obowiązek wykazania, że pozwany członek zarządu ponosi winę za niezłożenie w stosownym terminie wniosku o upadłość. Ponadto, wierzyciel będzie musiał udowodnić również wysokość poniesionej przez niego szkody, która nie zawsze będzie równa kwocie wierzytelności. Może bowiem dojść do sytuacji, w której nawet złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie nie oznaczałoby, że wierzytelność zostałaby zaspokojona w pełni, co ograniczałoby odpowiedzialność członka zarządu do szkody w postaci braku zapłaty jedynie części wierzytelności.
Ponadto, podobnie jak w przypadku powództwa z art. 299 k.s.h., także w przypadku odpowiedzialności na podstawie art. 21 u.p.u. członek zarządu może bronić się przed powództwem odszkodowawczym poprzez wykazywanie, że nie ponosi winy za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Termin przedawnienia roszczeń wobec członka zarządu
Zarówno roszczenie z art. 299 k.s.h., jak i z art. 21 u.p.u. mają charakter roszczeń odszkodowawczych, a zatem zgodnie z art. 4421 § 1 k.c. termin ich przedawnienia wynosi co do zasady 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten może jednak zostać przedłużony aż do 20 lat. Jeżeli bowiem szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
radca prawny Radosz Pawlikowski
Kancelaria Radcy Prawnego Wrocław
