Inwestycja w spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zwłaszcza popularne w ciągu ostatnich kilku lat start-upy technologiczne, może szybko zwrócić się ze znacznym zyskiem. Z drugiej strony, kupowanie udziałów może również sporo kosztować nowego wspólnika spółki z o.o., jeżeli nie sprawdził on przed nabyciem udziałów kilku podstawowych kwestii i kupił „kota w worku”. Jak kupić udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, aby nie popełnić błędów?
Poniżej krótki poradnik dotyczący tego, na co zwrócić uwagę przed zakupem udziałów w spółce z o.o., a także jakie czynności należy dokonać po nabyciu udziału.
Sprawdź dane rejestrowe w Krajowym Rejestrze Sądowym
Pomimo coraz większej świadomości prawnej społeczeństwa, wciąż zdarzają się sytuacje, kiedy nabywca udziałów w spółce z o.o. nie dokona dokładnego sprawdzenia danych rejestrowych spółki w KRS. Konsekwencje mogą być poważne. Spotkałem się z sytuacją, w której klient dokonał nabycia udziałów w spółce z o.o. od jednego ze wspólników. Okazało się jednak, że część tych udziałów pochodziła z podwyższonego kapitału zakładowego, które to podwyższenie nie zostało zarejestrowane w KRS, a zatem było nieważne, zaś same udziały nie powstały. Doprowadziło to do częściowej nieważności umowy sprzedaży udziałów w spółce z o.o. i prowadziło do dalszych problemów.
Na co zwrócić uwagę w szczególności?
W zasadzie nie ma w KRS-ie danych, które można po prostu „pominąć” i uznać za nieistotne. Nabywca udziałów powinien jednak zwrócić szczególną uwagę na rubrykę „Dane wspólników” w celu sprawdzenia, czy osoba od której zamierza kupić udziały jest faktycznym ich właścicielem. Powinien również zweryfikować liczbę udziałów przypadających danemu wspólnikowi oraz wysokość kapitału zakładowego. Istotne są również wzmianki o złożonej dokumentacji, w szczególności informacje o składaniu sprawozdań finansowych – jeżeli spółka zaprzestała składania sprawozdań mimo takiego obowiązku, to możemy podejrzewać, że doszło w niej do nieprawidłowości.
Rejestr przedsiębiorców KRS jest powszechnie dostępny w internecie na stronie www.ems.ms.gov.pl. W mojej ocenie warto jednak udać się osobiście do odpowiedniego Wydziału Gospodarczego Sądu Rejonowego, aby przejrzeć akta spółki. Będą w nich bowiem dokumenty stanowiące podstawę wpisu, w szczególności umowa spółki oraz powzięte uchwały.
Sprawdź księgi rachunkowe i sprawozdania spółki za ostatnie lata
Każda spółka z o.o. musi prowadzić „pełną księgowość”. Oznacza to, że wydatkowanie każdej złotówki w spółce musi być solidnie udokumentowane. W aktach spółki w KRS znajdziemy m.in. sprawozdanie spółki za wcześniejszy rok (o ile zostało złożone). Na takie sprawozdanie składa się bilans, rachunek zysków i strat oraz informacji dodatkowej, która obejmuje wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.
Zwróć uwagę na przepływy pieniędzy w spółce, określ jaka jest wartość majątku spółki. Zbadaj przede wszystkim, czy wartość nabywanych udziałów odpowiada realnej wartości spółki i spodziewanych przychodów. Oczywiście większość początkujących startapów nie będzie generowało na początku znaczących przychodów. Warto wówczas sprawdzić także jakie umowy podpisywała spółka w ostatnim czasie i czy
Zapoznaj się z aktualną treścią umowy spółki z o.o.
Podobnie jak w przypadku danych w KRS, także w tym przypadku nie ma zapisów „nieistotnych” w umowie spółki. Umowa spółki zawierać może jednak zapisy, na które nabywca udziałów w spółce powinien zwrócić szczególną uwagę.
Niezwykle ważne dla skuteczności nabycia udziałów jest zbadanie, czy dotychczasowy wspólnik spółki z o.o. może bez ograniczeń dokonywać obrotu swoimi udziałami. Zgodnie z treścią art. 182 zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Jeżeli umowa spółki nie przewiduje innych rozwiązań, zgody udziela zarząd w formie pisemnej. W przypadku gdy zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie udziałów, jeżeli istnieją ważne powody.
Umowa spółki może także ograniczyć lub całkowicie wyłączyć wstąpienie do spółki spadkobierców wspólnika. Jest to szczególnie istotnie, jeżeli nabywca udziałów – czyli przyszły wspólnik – chce zabezpieczyć byt prawny swoich potencjalnych spadkobierców.
Warto zwrócić uwagę również na zapisy dotyczące wypłaty dywidendy oraz czy jakieś udziały w spółce zostały uprzywilejowane
Ustal, czy świadczenie należne spółce ze zbytego udziału zostało wykonane przez poprzedniego wspólnika
Jest to szczególnie ważne, ponieważ nabywca udziału lub części udziału w spółce z o.o. ponosi solidarną odpowiedzialność ze zbywcą tego udziału za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału lub zbytej części udziału. Chodzi tutaj głównie o przewidziane umową spółki świadczenia niepieniężne lub dopłaty uiszczane przez wspólników na rzecz spółki stosownie do art. 177 k.s.h.
Sprawdź w rejestrze zastawów, czy udział nie jest przedmiotem zastawu
Udział w spółce z o.o. może być przedmiotem zastawu, jako prawo zbywalne. Zastaw taki dokonywany jest na podstawie ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów – wówczas jest to zastaw rejestrowy. Możliwe jest również dokonanie zastawu zwykłego na podstawie kodeksu cywilnego.
Istotą zastawu jest umożliwienie zaspokojenia się wierzycielowi z przedmiotu zastawu, niezależnie od tego, kto jest jego właścicielem. Jeżeli zatem nabywca udziału nabędzie udział będący przedmiotem zastawu rejestrowego, to ryzykuje tym, że może ten udział utracić na rzecz wierzyciela uprawnionego z zastawu.
Ważnym dla nabywcy jest fakt, że z chwilą wpisu zastawu do rejestru zastawów, powstają dwa domniemania – domniemanie znajomości danych zawartych w rejestrze oraz domniemanie prawdziwości tych danych. Co do zasady – zastaw rejestrowy na udziałach powinien być ujawniony w KRS. W praktyce – może się jednak zdarzyć, że do ujawnienia danych w KRS nie doszło. Jeżeli jednak zastaw został ujawniony w rejestrze zastawów, to jest skuteczny. Nabywca zastawu nie może się zatem bronić przed wierzycielem, że nie wiedział o zastawie – w związku z czym nabyty udział może stracić na rzecz wierzyciela poprzedniego wspólnika, który jest uprawniony z zastawu.
Sprawdzenie w rejestrze zastawów, czy przypadkiem udział w spółce z o.o., który chcemy nabyć – nie jest przedmiotem zastawu, może zaoszczędzić wielu problemów i czasu.
Dokładnie zapoznaj się z umową sprzedaży udziałów w spółce z o.o.
Spotkałem się z różnymi umowami sprzedaży udziałów w sp. z o.o. – począwszy od prostych umów, których treść mieściła się na dwóch kartkach formatu A4, do skomplikowanych i długich umów. Omówienie wszystkich elementów, na które należy zwrócić uwagę przy zawieraniu takiej umowy jest oczywiście niemożliwe i nie będzie przedmiotem niniejszego artykułu.
Mogę się jedynie ograniczyć do kilku prostych rad. Najprościej rzecz ujmując – bądź czujny, a umowę sporządzenie lub analizę umowy sprzedaży udziałów najlepiej zleć prawnikowi – radcy prawnemu lub adwokatowi. Zwróć uwagę na to, czy dane zawarte w umowie (w szczególności co do rodzaju udziałów i ich ilości) zgadzają się z danymi zawartymi w rejestrze przedsiębiorców.
Co powinna przede wszystkim zawierać umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o.?
Przede wszystkim podstawy – prawidłowe oznaczenie stron, dokładne oznaczenie udziału oraz przedmiotowej spółki, kwoty transakcji, stosowne oświadczenia obu stron.
Zwróć uwagę na formę umowy – musi być zawarta na piśmie z podpisami notarialnie poświadczonymi
Umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. musi zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Transakcja taka nie obędzie się zatem bez skorzystania z usług notariusza.
Pamiętaj o zapłacie podatku od czynności cywilnoprawnych
Nabycie udziałów w spółce z o.o. będzie najczęściej powodować powstanie obowiązku podatkowego zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. To na nabywcy ciążyć będzie obowiązek zapłaty podatku. Jego wysokość wynosi 1%. Podatek powinien zostać uiszczony w terminie 14 dni od daty powstania obowiązku podatkowego.
O nabyciu udziałów poinformuj spółkę
W zasadzie obowiązek poinformowania spółki o zmianie właściciela udziałów spoczywa zgodnie z art. 187 § 1 k.s.h. na „zainteresowanych”, a zatem na obu stronach transakcji. Jako nowemu udziałowcowi będzie Ci jednak bardziej zależeć na jak najszybszym poinformowaniu spółki o dokonanej transakcji, ponieważ przejście udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz ustanowienie zastawu lub użytkowania jest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie o tym wraz z dowodem dokonania czynności. Dowodem „dokonania czynności” będzie najczęściej odpis umowy, aktu darowizny udziału lub inny dokument poświadczający transakcję.
