Nielegalny pobyt może zakończyć się wydaniem decyzji o zobowiązaniu do powrotu, czyli nakazem opuszczenia Polski. Zasadniczo nie wydaje się zezwolenia na pobyt czasowy cudzoziemcowi, który przebywa w Polsce nielegalnie. Cudzoziemiec, który nie wyjedzie dobrowolnie, zostanie deportowany. Zobowiązanie do powrotu to także zakaz ponownego wjazdu do Polski przez okres od 6 miesięcy do 5 lat. Czy można zalegalizować nielegalny pobyt w Polsce i uniknąć przymusowego wyjazdu?
Małżeństwo z obywatelem polskim
Cudzoziemiec będący małżonkiem obywatela polskiego nie może zostać zobowiązany do powrotu ani deportowany. Może otrzymać zezwolenie na pobyt czasowy, nawet, jeśli przebywa w Polsce nielegalnie. Aby zalegalizować pobyt należy wystąpić z wnioskiem o zezwolenie na pobyt czasowy. Wniosek rozpatruje wojewoda. Małżeństwo z obywatelem polskim nie zapewni cudzoziemcowi wspomnianych przywilejów, jeśli jest fikcyjne, to znaczy, zostało zawarte w celu obejścia prawa.
Pobyt krótkotrwały
Zezwolenia na pobyt czasowy można udzielić ze względu na okoliczności, które wymagają krótkotrwałej obecności cudzoziemca w Polsce, jeżeli cudzoziemiec:
- jest obowiązany do osobistego stawiennictwa przed polskim organem władzy publicznej lub,
- obecności cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga jego wyjątkowa sytuacja osobista lub,
- obecności cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga interes Rzeczypospolitej Polskiej
- inne okoliczności, jeśli uzasadniają przebywanie w Polsce nie dłużej niż 3 miesiące.
Zezwolenia w jednej z powyższych sytuacji można udzielić cudzoziemcowi przebywającemu w Polsce nielegalnie, dlatego pozwala ono na legalizację pobytu. Jest udzielane na czas potrzebny na realizację celu, dla którego zostało wydane, maksymalnie na 6 miesięcy. Organem udzielającym zezwolenia jest wojewoda.
Nielegalny pobyt a pobyt ze względów humanitarnych
Jeżeli cudzoziemiec przebywający nielegalnie w Polsce miałby zostać zobowiązany do powrotu do kraju, w którym jego życie, wolność lub bezpieczeństwo będą zagrożone, udziela mu się zgody na pobyt ze względów humanitarnych. Nie można nakazać cudzoziemcowi powrotu do państwa, w którym byłby narażony na tortury, zmuszony do pracy lub ukarany bez rzetelnego procesu sądowego. Zgoda na pobyt humanitarny jest udzielana przez komendanta oddziału lub placówki Straży Granicznej. Nie zostanie ona udzielona osobie, co której istnieją podstawy by sądzić, że popełniała czyny uznane za zbrodnie na gruncie międzynarodowego prawa karnego lub prawa polskiego. Cudzoziemcy, którym udzielono zgody na pobyt humanitarny mogą wykonywać pracę bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na pracę.
Kiedy ustaną zagrożenia, które uzasadniały wydanie zgody na pobyt humanitarny, zgoda zostanie cofnięta i cudzoziemiec będzie mógł otrzymać decyzję o zobowiązaniu do powrotu, nakazującą opuszczenie Polski.
