Zgodność z prawem legalność zatrudnienia cudzoziemców na terenie Polski podlega kontroli sprawowanej przez organy Straży Granicznej oraz Państwowej Inspekcji Pracy. Funkcjonariusze i inspektorzy są zobowiązani do podejmowania działań kontrolnych w graniach prawa. W przypadku jego naruszenia kontrolowany może kwestionować podjęte czynności.
Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) może dokonywać kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców na podstawie umów o pracę i innych form zatrudnienia. Inspektorzy PIP mogą przeprowadzać kontrolę bez uprzedzenia, o każdej porze dnia i nocy. Przed podjęciem czynności kontrolnych są zobowiązani okazać legitymację służbową, a jeśli kontrolowany jest przedsiębiorcą, także upoważnienie do przeprowadzenia kontroli. Zawiera ono m.in.: wskazanie zakresu kontroli oraz przewidywanego czasu jej zakończenia, pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego. W uzasadnionych przypadkach upoważnienie można doręczyć później, maksymalnie 7 dni od rozpoczęcia kontroli. Ustalenia kontroli dokumentuje się w formie protokołu. Kontrolowany ma prawo zgłosić umotywowane zastrzeżenia do protokołu w terminie 7 dni od przedstawienia mu go przez inspektora, który jest wówczas zobowiązany do zbadania zastrzeżeń. Jeśli okażą się uzasadnione, zmienia się lub uzupełnia protokół.
Kontrola Straży Granicznej – legalność zatrudnienia
Straż Graniczna (SG) jest uprawniona do prowadzenia kontroli u pracodawców oraz innych instytucji, a także osób fizycznych, zatrudniających lub powierzających pracę cudzoziemcom, jak również kontroli prowadzenia działalności gospodarczej przez samych cudzoziemców. Funkcjonariusze SG są zobowiązani okazać upoważnienie przed rozpoczęciem kontroli, a jeśli okoliczności uzasadniają natychmiastowe rozpoczęcie kontroli, trzeba je doręczyć w terminie 7 dni. Jeżeli stwierdzono nieprawidłowości, z kontroli sporządza się protokół. W terminie 7 dni kontrolowany może zgłosić pisemne zastrzeżenia do ustaleń protokołu.
Funkcjonariusze SG i inspektorzy PIP mogą podejmować wyłącznie działania, do których zostali wyraźnie upoważnieni w przepisach prawa. Z kolei kontrolowany jest zobowiązany wyłącznie do tego, co prawo wyraźnie mu nakazuje.
Sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania czynności kontroli
Z tego środka odwoławczego może skorzystać wyłącznie kontrolowany, będący przedsiębiorcą. Ustawa z dn. 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców zawiera szereg obostrzeń dotyczących prowadzenia kontroli u przedsiębiorców, m.in.:
- nakaz okazania legitymacji i upoważnienia,
- zapewnienie kontrolowanemu możliwości uczestnictwa w czynnościach,
- zakaz prowadzenia kilku kontroli jednocześnie u tego samego podmiotu,
- określenie maksymalnej liczby dni kontroli w skali roku.
W przypadku naruszenia tych przepisów kontrolowanemu przysługuje sprzeciw wnoszony do organu kontroli w terminie 3 dni od rozpoczęcia kontroli lub wystąpienia przesłanki sprzeciwu. Sprzeciw wstrzymuje czynności kontrolne. Organ rozpatruje go w ciągu 3 dni. Może postanowić o odstąpieniu od kontroli bądź o jej kontynuowaniu. W ciągu 3 dni od otrzymania postanowienia, kontrolowany może wnieść zażalenie. Powinno ono zostać rozpatrzone w ciągu 7 dni. Uwzględniając zażalenie, właściwy organ postanawia o odstąpieniu od czynności kontrolnych.
